Bonsailer her ne kadar formunu koruması ve fazla büyümemesi için devamlı budanan ağaçlar olsa da büyümelerini yavaşlatmak veya durdurmak için gübre ve besin verilmeyen veya az verilen ağaçlar değildir elbette. Toprakta büyüyen bir ağaç ihtiyaç duyduğu besin maddelerine ulaşmak amacıyla uzun, geniş ve karmaşık bir kök sistemi geliştirir, ancak ufak bir saksıda ekilmiş olan bonsainin böyle bir lüksü yoktur. Bonsai devamlı saksı içeriğindeki besinleri tükettiğinden, saksısındaki toprak kısa sürede besleyicilik özelliğini yitirir ve ayrıca devamlı sulama da saksıdaki gübre ve besinlerin akıp gitmesine neden olur. Durum böyle olunca, bir bonsai ağacının hayatta kalabilmesi için saksı içeriğindeki besinlerin devamlı yenilenmesi yani takviye edilmesi gerekir.
Ağaçlar havadan karbon, hidrojen ve oksijeni, topraktan suyu ve ihtiyaç duyduğu mineral ve izelementleri alarak ihtiyacı olan nişasta ve şeker gibi maddeleri üretirler, ayrıca yine ihtiyaç duydukları amino asitleri, proteinleri ve enzimleri üretmek için de topraktan azot, potasyum ve fosfor gibi belirli kimyasal maddeleri emerler.
Tüm organik topraklarda bu hayati öneme sahip kimyasal maddeler bulunmaktadır, bu maddelerin kaynağı topraktaki kum, kil, taşlar olabildiği gibi, çürümüş yapraklar ve çürümüş ölü bitkiler hatta hayvan fosilleri de olabilir. Ancak bonsai saksımızda organik toprak bile kullansak belirli bir süre sonra içerdiği besinler çabucak tükenecektir.
Bu bahsettiğimiz maddeler içerisinde ağacın en çok ihtiyaç duyduğu elementler nitrojen/azot (N), fosfor (P) ve potasyumdur (K). Ağaç belirli izelementlere de ihtiyaç duyar, ancak N-P-K maddelerine göre çok daha az miktarda izelement yeterlidir.
Gübre çeşitleri ve görevleri:
Azot (Doğada nitrojen-N olarak mevcuttur): Esas olarak yaprak ve dal gelişimi için gereklidir.
Fosfor (Doğada fosfat-P2O5 olarak mevcuttur): Esas olarak kök gelişimi için gereklidir.
Potasyum (Doğada potas-K20 olarak mevcuttur): Esas olarak çiçeklenme ve meyve için gereklidir.
Bonsaileriniz için asla özel bonsai gübresi, özel kök geliştirme gübresi veya özel dallandırma gübresi gibi adlarla satılan gübreleri almanız gerekmez, zaten piyasadaki bu tür ürünlerin çoğu aldatıcıdır. Normal, suda çözünen bahçe gübreleri pek tabii işinizi görecektir. Önemli olan kullandığınız gübre içeriğindeki bu üç maddenin (N-P-K) ağacınızın ihtiyacına doğru cevap verecek oranda ve dengeli olmasıdır. Bu maddelerin oranları aldığınız ürünün paketi/şişesi üzerinde yazılıdır, ve ayrıca katkı maddeleri varsa paket üzerinde bu da kanunen belirtilir. Paket üzerinde 5-7-8 gübre yazıyorsa, N yani azor yüzdesi 5, P yani fosfor yüzdesi 7 ve K yani potasyum yüzdesi 8 anlamına gelir.
Bonsai için bu temel üç maddenin oranların dengeli olması, özellikle bonsaiye ilk adım atanlar için çok önemlidir. Deneyim kazandıkça bu oranlarla oynayarak ağacın gelişimini kontrol altına almanız da mümkündür. Örneğin, çiçeklenmeyi teşvik için potasyum ağırlıklı bir gübre kullanılabilir, ancak bu durumda yaprak ve dal gelişimi yavaşlayacaktır. Ama yukarıda da bahsettiğim gibi temel olarak oranları aynı olan yani dengeli bir gübre (örneğin 10:10:10 veya 20:20:20) her zaman işinizi görecektir.
Gübreleme şekli
Suda çözülebilen sıvı veya toz gübreler su ile karıştırılarak, sulama suyu ile birlikte bonsaiye verilebilir.
Unutmadan belirtmem gerekir ki NPK oranları 10:10:10 olan bir gübre ile 20:20:20 olan bir gübrenin temelde bir farkı yoktur. Yani 10:10:10 oranlı bir gübre 20:20:20 oranlı bir gübreden yarı yarıya daha az güçlüdür denilemez. 10:10:10 oranlı bir gübrenin paketinde belirtilen dozajın iki katını uygularsanız 20:20:20 oranlı bir gübre çözeltisi elde edersiniz. Aynı şekilde 20:20:20 bir gübreyi paketinde yazılı dozun yarısı oranında kullanırsanız 10:10:10 oranlı bir gübre çözeltisi elde edersiniz.
Bonsaimiz gelişme dönemindeyken genelde iki haftada bir gübreleme en idealidir. Ayrıca "pakette yazan oranın yarısını verin" şeklindeki klişe tavsiyelerin de gereksiz olduğunu tecrübe kazandıkça anlayacaksınız.
Azot oranına göre (yüksek ve düşük azotlu) gübreler
Bir kez daha belirtmek gerekir ki bonsai için gerekli temel gübre, NPK oranları eşit olan dengeli gübredir. Bunun dışında, mutlaka gerekli diyemeyeceğimiz, kullanılabilecek iki farklı kombinasyon da vardır. Bu kombinasyonlar dengeli gübreye ek olarak değil, onun yerine alternatif olarak kullanılabilir.
Azot oranı yüksek bir gübre (örneğin 20:10:10), özellikle ilkbaharda ve gelişmekte olan bonsai adayları için sıkça kullanılan bir gübre kombinasyonudur. Azotun oran olarak yüksek olması yapraklanmayı ve dallanmayı teşvik eder. Ancak bu gübre büyüme dönemi boyunca verilmemelidir, aksi halde boğum araları uzun olan dalların oluşmasına ve çok iri ve gür bir yapraklanmaya neden olabilir.
Azot oranı düşük bir gübre (örneğin 5:15:15), yaz mevsiminin sonundan başlayarak ağaç uykuya geçinceye kadar verilmesi faydalı olan bir gübredir. Nispeten yüksek olan fosfor ve potasyum içeriği, yıllık büyümeyi yani yeni çıkan sürgünleri, dalları ve ayrıca kök sistemini kış mevsimine girmeden önce güçlendirir. Ayrıca bir sonraki yıl sürgün patlamasının daha güçlü olmasını sağlar, ayrıca bitkinin donlara karşı dayanıklılığını artırır. Uç bir örnek olarak 0:10:10 oranlı bir gübre de kullanılabilir, ancak bulunması zor olabilir ve pahalıdır. Bunun yerine örneğin 12,5:25:25 gibi bir gübre önerilen dozun yarısı kadar dozda kullanılarak aynı etki elde edilebilir.
Kireçli ortamı/suyu sevmeyen bitkilerde gübreleme
Açelya, dağ kamelyası gibi kireçli ortamı sevmeyen veya asidik ortamdan hoşlanan bitkiler, toprak pH'ının asidik değerde kalmasını sağlayıcı, özel formüllü gübrelerin kullanımını gerektirir. Asidik özellikli gübreler ayrıca, kirecin neden olduğu kloroz sorununu ortadan kaldırmak için gerekli olan şelatlı demir katkısını yüksek oranda içerir.
Birçok çam türünü ve ardıç türlerini de yılda iki kez 'asidik' besinlerle beslemekte fayda vardır.
Katı gübreler
Japon bonsaiciler eskiden beri, balıktan veya kolza tohumundan elde edilme besin ve gübre içeren küçük gübre kekleri kullanmaktadır. Bunlar toprak yüzeyine yerleştirilir ve her sulamada içeriğindeki besin ve gübreleri yavaş salınımla bırakırlar. Bu katı gübrelerin en büyük avantajı ağacın ihtiyaç duyduğu besinleri yavaş bir salınımla ve sürekli olarak vermesidir ve ayrıca 2-3 ayda bir değiştirmeniz yeterlidir. Böylece gübreleme işi ile çok az zaman kaybetmiş olursunuz. Ancak bu tür gübrelerde kurtlanma sorunu yaşanabilmektedir.
Aşırı besleme/gübreleme
Gübrelemede unutulmaması gereken önemli hususlardan birisi de aşırı beslemektense az beslemenin her zaman daha iyi olacağıdır. Eğer toprağınızın azot içeriği çok yüksek hale gelirse, bitkinizin kökleri yanacaktır. Her zaman gübre paketinin üzerinde yazan dozlara uyunuz, asla belirtilenin üzerinde bir doz/oran uygulamayınız ve asla önerilenden daha sık gübreleme yapmayınız. Bitkinizi aşırı beslemeniz/gübrelemeniz, aşırı büyümesine değil HIZLI ÖLMESİNE yol açacaktır.
Uyku dönemindeki veya hasta durumda olan ağaçlar gübrelenmemelidir, zira gelişme dönemine ve sağlıklı durumlarına göre zaten azot ihtiyaçları neredeyse hiç olmayacaktır, aksine bitkiniz zarar görecek ve topraktaki tuz seviyesi gittikçe yükselecektir.
Saksı değişimi veya saksılanması yeni yapılmış bir bitki için de en az 5-6 hafta gübreleme yapılmaması önerilir, çünkü saksılama/saksı değişimi esnasında rahatsız edilen veya örselenen kökler kendini toparlamak için zamana ihtiyaç duyacaktır ve kendini toparlamadan gübrelenmesi durumunda köklerde yanma meydana gelecektir.
Öte yandan bitki kendini toparlamak ve sağlığına kavuşmak için besine ihtiyaç duyacaktır. Özellikle de kökler kendini toparlamak çin fosfor ve potasyuma ihtiyaç duyar. Dolayısıyla bir kök budaması veya saksı değiştirme işleminin ardından azot oranı oldukça düşük ama fosfor ve potasyum ağırlıklı bir gübre ile saksı değişiminin hemen ardından bitkiyi gübrelemek de çok yararlı ve bilimsel bir gerçektir.
Gübrelemede yapılması ve yapılmaması gerekenler
- Gübrelemeyi düzenli olarak yapınız. Düzenli gübreleme bonsainizin sağlıklı olması ve güçlü, canlı büyüme göstermesi için şarttır.
- Doğru NPK dengesine sahip gübreler kullanınız. NPK oranları dengesiz bir gübre ile gübreleme yaparak her ne kadar köklenmeyi ve çiçeklenmeyi teşvik etseniz de dallanma ve yapraklanmayı da yavaşlatmış hatta durdurmuş olursunuz. - Türlerin kendine özgü gereksinimlerine dikkat ediniz. Farklı türler, yılın farklı zamanlarında farklı oranlarda gübreye ihtiyaç duyarlar. - Aktif büyüme ve gelişme döneminde olmayan ağaçları gübrelemeyiniz. Ağaçlar bu dönemlerde gübre kullanmayacağı için, topraktaki gübre oranı yükselerek saksınızda aşırı tuz birikmesine yol açmış olursunuz. - Herhangi bir şekilde sağlık sorunu olan ağaçları gübrelemeyiniz. Hasta bir ağacı gübrelemek onu büyümeye teşvik etmek yerine durumunun daha kötüye gitmesine neden olur. Bu durum, midesinden veya sindirim siteminden rahatsız olan bir insana yağlı, salçalı, baharatlı yemek yemesi için zorlamaya benzer. |
|
Sık rastlanan bahçe/tarım gübreleri hakkında genel bilgi:
Piyasada bol ve sıkça gördüğünüz bahçe/tarım gübrelerinden herhangi birisini kullanmadan önce, bu gübrenin ağacınız üzerinde nasıl bir etkiye neden olacağını araştırmak ve öğrenmek gerekir. Aşağıdaki listede, piyasada bolca bulunan gübrelerden çok sık kullanılanları, NPK oranları ile ve bonsai için fayda/dezavantaj bilgisi ile birlikte verilmiştir. Bu oranlar markadan markaya veya ülkeden ülkeye çok hafif farklılıklar gösterebilir. Örneğin İngilterede 7-5-10 oranında mevcut bir gübre, ülkemizde veya başka bir markada 6-4-9 olabilir. Burada önemli olan en düşük oranlı maddenin fosfor (P), en yüksek oranlı maddenin potasyum (K) ve azotun da (N) bunların arasında bir oranda seyrettiğini anlayabilmektir. Dolayısıyla oranlardaki sayıdan çok kendi aralarındaki düşüklük ve yükseklik ilişkilerine dikkat ediniz.
NPK 6:5:9 (Domates gübresi, vs): Güçlü bir çiçeklenme ve meyve üretimini teşvik için potasyum oranı yüksek bir gübre. Bu gübrede yapraklanma ve dallanma teşvik edilmemektedir.
NPK 40:10:0 (Çim gübresi, vs.): Çok gür bir yeşillenmeyi/yapraklanmayı teşvik edici yüksek azot oranlı bir gübre. Ağacınızın muhtemelen köklerini yakacaktır.
NPK 4:20:0 (Kemik gübresi, vs.): Güçlü bir kök gelişimi için yüksek fosfor içerikli bir gübre. İğne yapraklılarda sonbaharda kullanılması faydalı bir gübre cinsidir.
NPK 6:6:0 (Balık gübresi, vs): Potasyumdan yoksun bir gübre. katı ve yavaş salınımlı bir gübre hazırlamada diğer gübre türleriyle birlikte kullanılabilen bir gübredir.
NPK 7:7:7 (Dengeli gübre): İyi dengeli bir bahçe gübresidir. Bonsai için kullanılabilir ancak granül şeklinde katı olan türleri toprak yüzeyinde kalarak nahoş bir görüntüye neden olabilir.
NPK 15:30:15 (Çiçekci gübresi): Genel bahçe kullanımı için veya çiçek coşturmak için hiç şüphesiz ideal bir gübre, ancak bonsaide kullanımı uygun olmayan bir gübre.
NPK 10:10:27 (Fostrojen gübre): Sadece çiçeklendirme ve meyve üretimine yönelik bir gübre.
NPK 5:6:12 (Meyve gübresi): Çiçeklenmeyi ve meyve tutumunu teşvik eder ancak yapraklanmayı ve dallanmayı teşvik etmez.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder